Vragen bij akkoord en portefeuilleverdeling
Lelystad en luchtvaart
Lelystad Airport kan pas opengaan als er een oplossing is gevonden voor laagvliegen boven Gelderland. Luchtvaart in algemene zin is een van de manieren waarop we ons verplaatsen, naast bijvoorbeeld de trein en de auto. De formele bevoegdheden voor de luchtvaart liggen bij het Rijk. Wij zijn van mening dat luchtvaart de woon- en leefkwaliteit van onze provincie beïnvloedt. Het bewaken van deze kwaliteit is een kerntaak. Vanuit deze insteek wenden wij onze invloed aan in het besluitvormingsproces bij het Rijk. Zo vragen we het Rijk om nieuwe afspraken om voor vluchten tot een hoogte van ten minste 3 km de effecten op de woon- en leefkwaliteit inzichtelijk te maken. Nieuwe wet- en regelgeving op dit punt is noodzakelijk. De milieubelasting van de luchtvaart is groot. De trein kan een schoon en verantwoord alternatief zijn voor vliegen van en naar Europese bestemmingen. We omarmen het idee om op luchthaven Teuge een proeftuin te ontwikkelen voor energiezuinig of zelfs helemaal schoon vliegen. Dit stimuleert innovatie in techniek en gebruik hiervan voor Nederland en daarbuiten. De bestaande luchthaven Teuge moet op korte termijn worden voorzien van nieuw Luchthaven Besluit (LHB).
Uit: Samen voor Gelderland. Coalitieakkoord 2019-2023 (Z.pl. 2019) 39.
HoogoverWezep heeft kennis genomen van het coalitieakkoord Samen voor Gelderland, dat VVD, CDA, PvdA, GL en CU hebben gesloten voor de jaren 2019-2023. Een belangrijke periode, omdat tussen nu en 2023 de herindeling van het luchtruim haar beslag moet krijgen. En dat zou een eind moeten maken aan de lage en verkeerde vliegroutes van Lelystad Airport (LA) boven de Gelderse steden, dorpen, recreatie- en natuurgebieden.
De situatie boven en bij Wezep, Hattemerbroek, Hattem, Wapenveld en Heerde is een pregnant voorbeeld van de verkeerde keuzes die eerder zijn gemaakt. En mede door het gebrek aan visie en oplettendheid bij de provinciale overheid in de jaren 2009 - 2017 heeft dit kunnen gebeuren. Wat de situatie er nog schrijnender op maakt, is dat de vliegtuigen boven de NO-Veluwe ook nog eens zouden moeten gaan doorstijgen. Met als gevolg een enorme toename van de herrie en van de uitstoot van kwalijke stoffen in dit deel van Gelderland.
Omdat het provinciebestuur nauw betrokken is bij het proces van herindelen en ontwikkelen van nieuwe routes e.d., hebben we goed gekeken naar de paragraaf ‘Lelystad en luchtvaart’. Dat heeft diverse vragen opgeleverd. Ook bij de portefeuilleverdeling plaatsen we enkele vraagtekens.
A. Het akkoord
1. ‘ Lelystad Airport kan pas opengaan als er een oplossing is gevonden voor laagvliegen boven Gelderland.’
a. Wat wordt verstaan onder ‘een oplossing’ en wat zijn hoe dan ook géén acceptabele oplossingen?
b. Als van ‘oplossing voor laagvliegen boven Gelderland’ wordt gesproken, worden daartoe dan uitdrukkelijk ook de Gelderse gemeenten Elburg, Oldebroek, Hattem en Heerde gerekend?
c. Is vliegen boven of vlakbij de woonkernen van Elburg, Oldebroek, Hattem, Heerde en andere Gelderse gemeenten überhaupt acceptabel?
d. Is het acceptabel als voor het hoger kunnen gaan vliegen boven en/of nabij de woonkernen van de Gelderse gemeenten Elburg, Oldebroek, Hattem en Heerde doorgestegen moet worden, met alle gevolgen van dien voor de geluidsoverlast en milieuhinder ter plaatse?
e. Wat wordt eigenlijk verstaan onder ‘laagvliegen’ en welke minimumhoogte is acceptabel? Welke criteria in termen van (piek)geluid, uitstoot, gehinderden e.d. worden daarbij gehanteerd? (Zie ook 4a)
f. Mag, gezien de gevolgen voor extra geluid en uitstoot op die minimumhoogte ook worden (door)gestegen? Zo nee, op welke hoogte mag dat dan wel en wat zijn daarbij de criteria?
g. Wat zijn de consequenties als er vóór opening geen aanvaardbare oplossingen worden gevonden voor het laagvliegen?
h. Waarom bevat dit akkoord geen uitspraak dat éérst op basis van schone leien het luchtruim moet worden heringedeeld en aanvaardbare vliegroutes en vluchtprofielen worden ontwikkeld vóórdat van praten over opening van Lelystad Airport sprake kan zijn?
2. ‘De formele bevoegdheden voor de luchtvaart liggen bij het Rijk.’
a. Kan worden aangeven wat hier onder ‘de formele bevoegdheden’ van het Rijk wordt verstaan en hoe in dezen de eigen provinciale taken en bevoegdheden zich tot die van het Rijk verhouden? Hoe wordt voorkomen dat de Provincie deze formulering al te gemakkelijk kan gebruiken om zich achter te verschuilen en zich aan eigen verantwoordelijkheden te onttrekken?
b. Is deze coalitie, indachtig de ongunstige ervaringen met IenW, Lelystad Airport en de luchtvaartsector in het algemeen, van plan om altijd scherp-kritisch en (pro-)actief het Rijk in de uitoefening van zijn specifieke taken te volgen en het Rijk daarop aan te spreken als dat nodig is? Is de coalitie bijvoorbeeld bereid om krachtens eigen verantwoordelijkheden zelf contraexpertises en -berekeningen uit te laten voeren op terreinen die strikt genomen misschien tot de taken en bevoegdheden van het Rijk behoren?
3. ‘Wij zijn van mening dat luchtvaart de woon- en leefkwaliteit van onze provincie beïnvloedt. Het bewaken van deze kwaliteit is een kerntaak. Vanuit deze insteek wenden wij onze invloed aan in het besluitvormingsproces bij het Rijk.’
a. Hier is sprake van ‘mening’ en aan ‘beïnvloedt’ wordt geen waardering toegevoegd. Wordt daarmee welbewust ruimte geschapen voor een andere uitleg dan dat de effecten van de luchtvaart op de woon- en leefkwaliteit van onze provincie ongunstig zijn? Zo nee, kan dan duidelijk worden uitgesproken (1) dat zonder fundamentele, kwantitatieve en technologische veranderingen luchtvaart ontegenzeglijk ongunstig ís voor de woon- en leefkwaliteit (geestelijke en lichamelijke volksgezondheid, woongenot, natuurbeleving, recreatie en klimaat), (2) dit voor Gelderland uitgangspunt van het luchtvaarbeleid is en (3) dit tot concrete acties en maatregelen zal leiden?
4. ‘Zo vragen we het Rijk om nieuwe afspraken om voor vluchten tot een hoogte van ten minste 3 km de effecten op de woon- en leefkwaliteit inzichtelijk te maken. Nieuwe wet- en regelgeving op dit punt is noodzakelijk.’
a. Betekent ‘voor vluchten tot een hoogte van ten minste 3 km’ dat vlieghoogtes van lager dan 3.000 meter worden geaccepteerd voor het Gelderse luchtruim? En hoe verhoudt dit zich tot de uitspraak over een oplossing voor het laagvliegen? Aan welk luchtverkeer wordt hierbij gedacht? (Zie ook 1)
b. Wat wordt überhaupt bedoeld met ‘nieuw afspraken om (…) de effecten op de woon- en leefkwaliteit inzichtelijk te maken’ en nieuwe wet- en regelgeving die ‘op dit punt’ noodzakelijk is?
c. Kunnen naast dit enkele voorbeeld andere concrete knel- en aandachtspunten genoemd worden waarop wordt ingezet? En kunnen in concrete termen doelen worden genoemd.
5. ‘ De milieubelasting van de luchtvaart is groot. De trein kan een schoon en verantwoord alternatief zijn voor vliegen van en naar Europese bestemmingen.’
a. Kan verduidelijkt en geconcretiseerd worden wat deze constateringen betekenen voor het beleid van Gelderland t.a.v. luchtvaart in het algemeen en Lelystad Airport in het bijzonder?
b. Er is sprake van de trein die ‘kan’ worden ingezet. Moet Gelderland, mede in het licht van zijn elders in het akkoord verwoorde klimaat- en milieuambities, niet spreken van ‘moet’ worden ingezet en daaraan het voornemen koppelen om maximaal in te zetten op schoner openbaar vervoer als alternatief voor het klimaat belastende vliegen, zeker waar het gaat om ‘pretvluchten’ die als gevolg van achterhaald belasting- en accijnsbeleid onverantwoord goedkoop zijn?
B. Portefeuilleverdeling
In De Stentor van 25-11-2017 erkent mevrouw Christianne van der Wal dat ze haar positie en invloed als wethouder van Harderwijk heeft gebruikt om vliegroutes over haar eigen woonplaats Hierden te weren. [1]Bovendien geeft ze aan dat bij eventuele herindeling van het luchtruim de routes van B+ het uitgangspunt moeten blijven – een standpunt overigens dat de minister inmiddels uitdrukkelijk heeft losgelaten. [2]Tegelijkertijd verkondigt mevrouw Van der Wal in dit interview dat Lelystad Airport voor Harderwijk grote voordelen biedt. Elders spreekt ze van ‘waanzinnig veel economische kansen’. [3] Dit enerzijds weren van routes over eigen gemeente en woonplaats en anderzijds tamboeren op economische kansen voor de eigen regio zweemt naar nimby en ‘wel de lusten, niet de lasten’.
In een lobbybrief van de Harderwijkse burgemeester H.J. van Schaik d.d. 13-05-2019 aan de onderhandelaars over het akkoord klinkt hetzelfde door. De heer Van Schaik vraagt hierin wel aandacht voor economische kansen voor zijn eigen regio, maar zwijgt over bedreigingen elders. Hij heeft het weliswaar over ‘Noord-Veluwe’, maar Wezep, Hattemerbroek, Hattem, Wapenveld en Heerde, die i.t.t. Harderwijk de wrange vruchten van de over hun grondgebied lopende LA-routes mogen plukken, vallen letterlijk en figuurlijk buiten zijn scope van 30 kilometer. Dat is verwonderlijk, omdat Harderwijk voor de regionale samenwerking van de héle Noord-Veluwe de portefeuille Lelystad Airport beheert. Opmerkelijk is bovendien dat hij in de context van nog meer gaan vliegen ook gewag maakt van kansen voor ‘duurzaamheid’. [4]
Vragen:
a. Waarom is het dossier luchtvaart aan de VVD toebedeeld?
b. Hoe denken mevrouw Van der Wal en de coalitiegenoten ten aanzien van herindeling, vliegroutes, vluchtprofielen e.d. de zuiverheid en objectiviteit te bewaken en de belangen van héél Gelderland te dienen?
c. Hoe wordt voorkomen dat door de bundeling van economie en luchtvaart in één portefeuille eenzijdige of verkeerde accenten worden gelegd bij – vermeende – economisch voordelen, ten koste van aspecten als hinder en milieu- en klimaatschade?
d. Is het sowieso niet gewenst dat Gelderland - ter vervanging van het in alle opzichten flinterdunne gelegenheidsrapportje Ontwikkeling Lelystad Airport. Kansen voor de regionale economie in Gelderland en Overijssel van Stratagem Research BV [5] - eerst nog eens grondig en wetenschappelijk verantwoord onderzoek laat doen naar de kansen én bedreigingen die een eventuele Flevolandse luchthaven voor vakantieverkeer voor de provincie biedt?
[1] https://www.destentor.nl/harderwijk/christianne-van-der-wal-we-moeten-elkaar-voor-fouten-behoeden~a5b5962d/
[2] Vgl.https://www.lelystad.nl/Docs/Update%20toelichting%20standpunt%20Airport%20Lelystad%20zes%20gemeenten.pdf
[3] https://www.stadinbedrijf.nl/wp-content/uploads/sites/4/2018/01/2018-01.pdf
[4] https://gelderland.stateninformatie.nl/document/7612344/3
[5] Ontwikkeling Lelystad Airport. Kansen voor de regionale economie in Gelderland en Overijssel (Stratagem Research BV; z.pl. 2016).